Küresel güçlerin savunma bütçeleri aynı zamanda küresel hegemonya mücadelesi içerisinde yer alan unsurların stratejik algıları ile ilgili önemli ipuçları veriyor. Öte yandan bu bütçeler; ilgili devletin güvenlik tehdidi olarak gördüğü problemlerin oransal bir analizini yapmayı mümkün kılıyor.

Pentagon’un 2020 yılı savunma bütçesi için ABD Kongresinden talebi 718 milyar dolar civarında. Bu rakam 2019 yılına göre 33 milyar dolar daha fazla. Oransal olarak da yüzde 5 civarında bir artışa tekabül ediyor. Bütçenin temel kısmı 544.5 milyar dolardan oluşurken, acil durum sınır güvenliği fonu için 9.2 milyar dolar ve denizaşırı operasyonlar fonu (OCO) için (bir anlamda savaş bütçesi) 164 milyar dolar ayrılmış görünüyor. 2020 yılı için önerilen rakam aynı zamanda ABD GSYİH'nın yüzde 3.2'sini oluşturacak.

Bütçedeki ilginç bir anekdot olarak mesela Pentagon Trump'ın kurulmasını istediği Uzay Gücü’nün (Space Force) sadece karargahı için 72,4 milyon dolar istiyor. Bu arada ABD Uzay Gücü, ABD Hava Kuvvetlerinin bir parçası olarak kurulacak ve bununla ilgili yasal düzenleme Trump’un talimatı ile başlatılmış durumda. Uzmanlar söz konusu kuvvetin kurulması için 10 bin üzerinde personel gerekeceği, yaklaşık 13 milyar dolara mal olacağını hesaplarken istifa eden Mattis'in Trump'un bu kararına da muhalefet ettiği belirtiliyor.

“Tarihin En Büyük Bütçesi”

ABD Savunma Bakanlığının konu ile ilgili değerlendirmelerinde dikkat çeken detaylar ise şöyle özetlenebilir. Gelecekteki savaşlar karada, denizde, havada, uzayda ve siber alanda gerçekleşecek ve bu nedenle birliklerin düşmanın mağlup edilmesi için beş alana odaklanması gerektiği vurgulanmış. Harcamalar konusundaki bir başka detay ise önemli görünüyor. Söz konusu bütçe hipersonik teknolojiler için 2,6 milyar dolar, insansız ve otonom sistemler için 3,7 milyar dolar, yapay zeka için 927 milyon dolar istiyor.

Savunma bütçesi ile ilgili şu ana kadar istenen talepler ve Beyaz Saray’ın değerlendirmeleri biraz karışık. Trump daha önce Pentagon’a yaptığı ziyaret sırasında da “size tarihin en büyük bütçesini vereceğim” diyerek 750 milyar dolar rakamını telaffuz etmiş olsa da federal bütçe sorunları nedeniyle Beyaz Saray’ın şu anda önerdiği rakamın 720 milyar dolar civarında olduğu belirtiliyor.

Her ne kadar ABD Başkanı Trump konjonktürel olarak harcamalarla ilgili sitemkâr “tweetler” atsa da orta ve uzun vadede bütçede Trump’un istediği oranda bir azaltmaya gidilmesi zor görünüyor.

“China, China, China…”

2020 yılı için hazırlanan ABD savunma bütçesini belirleyen güvenlik tehditleri ABD Savunma Bakan Vekili Shanahan'ın söylediği üç kelime ile özetlenebilir: “China, China, China.” Shanahan'a göre “Çin, ordusunu agresif bir şekilde modernize ediyor. Sistematik olarak bilim ve teknolojiyi çalıyor ve askeri-sivil füzyon stratejisi ile askeri bir avantaj arıyor.”

Shanahan; Çin’in Hint-Pasifik bölgesinde bölgesel bir hegemonya peşinde olduğunu ve yakın zamanda ABD'yi bölgeden hegemonik anlamda çıkarmayı amaçladığını düşünüyor.

2020 yılı için önerilen ABD savunma bütçesinde özellikle uzayda savaş ve hipersonik füzeler konusu üzerinde duruluyor. 2010-2020 arası ABD savunma bütçeleri ile ilgili bir grafik savunma harcamalarının büyüklüğünü "çılgınlık" olarak niteleyen Trump döneminde yukarı doğru bir eğilimin mevcut olduğunu gösteriyor. Önerilen bütçe günümüze kadar kabul edilen ABD savunma bütçeleri arasında bir rekor. Daha önce yapılan bir araştırmaya göre 2018 yılı ABD Savunma bütçesi (643 milyar dolar) o dönemde Çin savunma bütçesinin 4 katı, Rusya savunma bütçesinin de 10 katı büyüklüğünde.


Çin, 2019 yılı savunma bütçesi ise 177.6 milyar dolar olarak açıklandı ve bu yüzde 7.5 büyüme anlamına geliyor. 2018 yılındaki oransal büyümeye göre çok küçük bir azalma eğilimi var.

Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezinde “China Power Project” direktörü Bonnie Glaser, ABD’nin Çin’le geniş çapta rekabet etmek için etkili stratejilerinin olmadığını belirtirken bazı savunma analistleri ise Shanahan ve Pentagon'un Çin tehdidini şişirdiğini düşünüyor.

Bir Güvenlik Tehdidi Olarak Çin! Kime ve Neye Göre?

Cato Enstitüsünden Christopher Preble ise, “Çin’in davranışları noktasında tam olarak neyin tehdit unsuru olduğunu sormaya değer" diyerek konu ile ilgili ABD güvenlik bürokrasisinin değerlendirmelerini “aceleci” buluyor. Preble ayrıca ABD tarafının tehdidin doğasını tanımlama noktasında sorun yaşadığını belirterek ve rekabetin askeri alandan çok özellikle siber alana yoğunlaşması gerektiğini vurguluyor.

Sonuç olarak ABD savunma cenahı için Çin öncelikli bir güvenlik tehdidi olmaya devam ediyor. 2017 yılında yayınlanan Ulusal Güvenlik Strateji Belgesinde de bu vurgulanmıştı. Makale üzerinden bu güvenlik tehdidinin "uzay" ve "siber" konularına yoğunlaşacağı öngörülebilir. Ancak buna ek olarak yapay zeka konusunda süre gelen tartışmalar ve Çin'in konu ile ilgili çabaları, bu alanda da bir rekabetin yoğunlaşacağını söylemeyi mümkün kılıyor. 2020 savunma bütçesi içinde uzay ve siber için 24 milyar dolar tutarında bir rakamın ayrılması öngörülüyor.

ABD'nin hem savunma hem de savunma dışı harcamalara ihtiyacı var ve her ikisinin de yetersiz finanse edildiği bir durum var. En azından ABD güvenlik bürokrasisi bu şekilde düşünüyor. Burada strateji, kuvvetler ve kaynaklar arasındaki uyumsuzluğa dikkat çekmek gerekiyor. Trump’un “America First” yaklaşımı harcamaların arttırılmasından başka bir seçeneğe fazla prim vermiyor.

Afganistan ve Irak savaşlarından bu yana bütçeyi dengelemek ve harcamaları azaltmak için söz konusu bölgelerdeki askeri personel sayısını sıfırlamaya çalışan ABD; bunu başarmış gözükmüyor. Zaten asker sayısı azaltılsa bile dünyada en fazla denizaşırı askeri üsse sahip olan ABD'nin kısa zamanda bu harcamaları düşürmesini beklemek de pek gerçekçi olmayacaktır.

Sonuç olarak ABD savunma bütçesindeki artış eğilimi ve ABD tarafından yayınlanan güvenlik belgeleri ve değerlendirmeleri ABD'nin küresel stratejik önceliğini terörle mücadele etmekten ziyade büyük güç rekabetine doğru kaydırdığını gösteriyor. Asıl tartışılması gereken sanırım tehdit algısındaki bu stratejik dönüşümün özellikle uluslararası sistemin güvenliği açısından ne gibi riskler üreteceği noktasında yoğunlaşacak.

Kaynakça:
https://www.defense.gov/explore/story/Article/1782973/2020-defense-budget-request-focuses-on-great-power-competition/
https://warontherocks.com/2019/02/funding-defense-a-strategic-problem/
https://www.csis.org/analysis/what-look-fy-2020-defense-budget-request
https://www.military.com/dodbuzz/2019/02/01/could-air-force-win-big-2020-defense-budget-analysts-weigh.html
https://www.militaryaerospace.com/articles/pt/2019/02/fy-2020-dod-budget-request.html
Bigger defense budget shows US anxiety over targeting China and Russia, http://www.globaltimes.cn/content/1142056.shtml,
Forget the Mexico border, the new US military budget is focused on ‘China, China, China’, https://www.scmp.com/news/world/united-states-canada/article/3001982/forget-mexico-border-new-us-military-budget-focused